Overdag ultramarijn en wolkeloos, bij nacht pikzwart, de sterren als kleine lampionnetjes door het dichte, tropische bladerdak. Gouden pagodes, scherp afstekend tegen de ontluikende ochtend, opgeluisterd met kleine belletjes, elk belletje een in stilte gepreveld gebed. Mannen in longyi’s van blauwe satijn, vrouwen gehuld in een fijn laagje thanaka, tegen de almachtige zon. Dit is het Myanmar uit Burmese Days, de eerste roman van George Orwell en tevens een onomwonden aanklacht tegen de duistere zijde van de Britse Raj. Bij Bunkhouse reizen we in november Orwell achterna, van Mandalay naar het Inlemeer.
“Beauty is meaningless until it is shared”
“Beauty is meaningless until it is shared” zucht John Flory bij het aanschouwen van een groen gevederde paradijsvogel diep in de jungle van Myanmar. Uit George Orwell’s Burmese Days blijkt niets dan afkeer voor het Britse kolonialisme, en niets dan liefde voor Birma. Orwell’s enigszins autobiografische protagonist, John Flory, een jonge koloniaal op zoek naar zijn lot in het leven, begint na enkele jaren in Kyauktada doorgebracht te hebben, te walgen van de Britse ‘beschavingsmissie’.
De (in)fameuze White Man’s Burden is een lege doos, niet meer dan een bij de haren getrokken excuus om te plunderen en te stelen, en de Birmanen van hun eigenwaarde te beroven. Tussen 1921 en 1927 bracht Orwell zelf enkele jaren door in Myanmar, als politieagent in de delta van de Irrawaddy-rivier. Net als zijn protagonist was Orwell een outsider in de Britse koloniale clubs, waar bezwete kolonialen er niet beter op vonden om van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat sloten gin binnen te gieten. De gewetenswroeging van Orwell, zelf een radertje in het grote koloniale systeem, was navenant.
Na de Britse Raj kwam Japanse bezetting, en in 1948 een wel erg instabiele onafhankelijkheid. Een militaire coup maakte in 1962 een abrupt einde aan dat mooie verhaal, en stortte het land in economisch isolement. De junta die de macht greep, verloor die pas in 2011. Veel van de parlementairen zijn echter ex-militairen en hun invloed kan en mag niet onderschat worden. Paradoxaal genoeg heeft Myanmar, mede door dat isolement, veel van zijn authenticiteit kunnen bewaren.
Wat ook uit Orwell’s roman blijkt, is bewondering. Voor de Birmaanse tradities en cultuur, en voornamelijk voor de traditionele pwe-dansen, elke kleine beweging geperfectioneerd door de eeuwen heen. Voor de vindingrijkheid en volharding van het Birmaanse volk, dat, gebukt onder de koloniale zweep, steeds haar veerkracht weet te behouden. Voor wat boven en onder de grond glinstert, voor de geur van sandelhout, kurkuma en kaneel, en de zich eindeloos uitstrekkende jungle.
Mystiek Myanmar
Bij Bunkhouse reizen we naar Myanmar af in het ‘koude’ seizoen, tussen eind oktober en eind februari, al valt dat al bij al goed mee. De temperaturen duiken af en toe onder de 25°C, maar veel lager gaan ze niet. Onze rondreis Myanmar – Land van de eeuwige glimlach gaat van start in Mandalay, een miljoenenstad in het hart van Myanmar. 12 dagen lang doorkruisen we het land op zoek naar het culturele erfgoed van de Birmanen. We worden stil bij enkele van de duizenden in bladgoud gedrenkte pagodes, met aan de voet Chinthes of vergulde tijgers die trouw over de trappen naar het heiligdom waken. In het boeddhisme is het beklimmen van deze trappen een onuitputtelijke bron van goed karma. We blijven niet enkel in het verleden hangen, maar begeven ons ook tussen de locals, op de markt in Bagan. Alvorens we de oversteek maken naar Thailand voor de laatste 5 dagen van onze rondreis, trekken we drie dagen lang door Kalaw en het Shan-plateau, richting het Inlemeer. Tussen de drijvende tuinen en paaldorpjes nemen we afscheid van Myanmar, maar vermoedelijk niet voorgoed.
